یکی از معروف ترین رژیم های لاغری دنیا که محبوبیت زیادی نیز بین مردم دارد، رژیم کم کربوهیدرات کتوژنیک است، که در آن مصرف چربی مضر محدود شده و چربی‌های سالم جایگزین آن می‌شوند. افرادی که اصرار به دنبال کردن این رژیم بدون مراجعه به مشاور تغذیه دارند، به این نکته توجه کنند که رژیم کتوژنیک (Ketogenic Diet) در طولانی مدت پرریسک بوده و بدون رژیم اصولی توصیه نمی‌شود.
متخصصان با آگاهی از نقش کربوهیدرات در کتوزیس، شرایط جسمانی و میزان تحرک مراجعه‌کننده، مناسب‌ترین نوع از انواع رژیم کتو را تنظیم می‌کنند.
در خصوص رژیم کم کربوهیدرات کتو برای ورزشکاران باید با احتیاط عمل کرد، زیرا نظریه ها در این زمینه با توجه به نوع فعالیت ورزشی متفاوت می‌باشد. در اینجا به بررسی باید‌ها و نبایدهای رژیم کم کربوهیدرات کتو، مواد غذایی مجاز و غیر مجاز در آن و تاثیر رژیم کتوژنیک در درمان بیماری‌ها پرداخته شده است.
نکات مهم در ارائه رژیم لاغری کتوژنیک
رژیم غذایی کتوژنیک طرفداران و منتقدان زیادی دارد؛ عده ای معتقد به مؤثر بودن آن هستند و عده ای نیز آن را برای سلامتی بدن خطرناک می‌دانند. نکته مهم در خصوص رژیم Ketogenic این است که این رژیم یک رژیم کاملا تخصصی است و ضمن اینکه یک رژیم مؤثر و مفید است، اگر به‌صورت اصولی و تخصصی تجویز نشود، ممکن است عوارض گوناگونی را در پی داشته باشد و عوارض آن را بر روی افرادی که به‌صورت خودسرانه این رژیم را دنبال کرده اند، در موارد متعددی دیده شده است.
نکته مهم دیگر این است که این رژیم هم در مرحله تجویز و هم در مرحله اجرا، باید زیر نظر متخصص باشد؛ اینکه چه غذاهایی و به چه میزان خورده شود در جلسه مشاوره رژیم کتوژنیک با در نظر گرفتن معیارهای مختلفی مانند: شرایط جسمانی؛ بیماری های زمینه ای؛ میزان فعالیت های روزانه؛ ذائقه غذایی و... مشخص می‌شود.
ویژگی بارز رژیم کتوژنیک آن است که میزان قند بدن را پایین نگه میدارد و این برای بیماران سرطانی، دیابتی و بیمارانی که به صرع مبتلا هستند یک امتیاز بزرگ است؛ چرا که قند باعث پیشروی بیماری آنها می‌شود و رژیم کتو با کاهش قند به آنها کمک میکند تا ضمن کاهش وزن، بیماری زمینه ای خود را نیز کنترل کنند.
انواع مختلف رژیم های Ketogenic
رژیم لاغری کتوژنیک به 4 نوع مختلف دسته بندی می‌شود که عبارتند از:
- رژیم لاغری کتوژنیک استاندارد یا SKD که مخفف Standard ketogenic است.
- رژیم کتوژنیک دوره ای یا CKD که مخفف Cyclical ketogenic است.
- رژیم هدفمند یا TKD که مخفف Targeted ketogenic است.
- رژیم پر پروتئین یا High protein ketogenic
ممکن است به غیر از 4 مورد بالا، نوع های دیگر این رژیم را نیز مشاهده کرده باشید. در این خصوص این نکته حائز اهمیت است که الباقی رژیم های کتو به نوعی زیر مجموعه 4 نوع بالا می باشند.
رژیم کتوژنیک استاندارد
در این رژیم حدود 70 تا 75 درصد چری ، 20 درصد پروتئین و حدود 5 تا 10 درصد کربوهیدارت قرار می‌گیرد. رژیم لاغری کتوژنیک استاندارد برای تازه کارها مناسب است. در مطالعات نشان داده شده است که رژیم کتوژنیک استاندارد در کاهش وزن و کاهش قند خون و سلامت قلب موثر بوده است.
رژیم کتوژنیک دوره ای (سیکلیکال)
در رژیم کتوژنیک سیکلیکال، در دوره هایی مصرف کربوهیدارت بیشتر می شود. این رژیم برای ورزشکاران مناسب است. این کتوژنیک دوره ای نسبت به انواع دیگر این رژیم، آسان تر است، زیرا در دوره هایی مصرف چری بالا و در دوره هایی مصرف کربوهیدرات بالا می‌رود. مثلا پنج روز در هفته کربوهیدرات کم و چربی زیاد و دو روز در هفته کربوهیدرات را افزایش می دهیم. درواقع در روزهای آزاد رژیم متعادل تر می شود.
نسبت درشت مغذی‌ها در رژیم کتوژنیک دوره‌ای | ||
| روزهای کتو | روزهای آزاد |
کربوهیدرات | 5 تا 10 درصد | 50 درصد |
چربی | 75 درصد | 25 درصد |
پروتئین | 15 تا 20 درصد | 25 درصد |
رژیم کتوژنیک هدفمند
این رژیم مناسب ورزشکاران بدنسازی است که به کربوهیدرات بیشتری نیاز دارند. در این رژیم ورزشکار می تواند قبل و بعد از تمرین 20 الی 30 درصد کربوهیدارات مصرف کند تا بتواند شدت تمرینات خود را افزایش دهد. رژیم کتوژنیک هدفمند شامل ۶۵ تا ۷۰ درصد چربی، ۲۰ درصد پروتئین ، ۱۰ تا ۱۵ درصد کربوهیدرات است.
رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا
رژیم کتو با پروتئین بالا مانند رژیم کتوژنیک استاندارد است با این تفاوت که میزان مصرف پروتئین در این نوع رژیم بیشتر است ولی مصرف کربوهیدرات ها همچنان محدود و زیر 10 درصد است .این رژیم مناسب کسانی است که فعالیت بدنی زیادی دارند. نسبت های درشت مغذی ها در رژیم کتوژنیک پر پروتئین به صورت چربی ۶۰%، پروتئین ۳۵% و کربوهیدرات ۵% است.
مکانیزم عملکردی رژیم کتو چگونه است؟
در رژیم کتو بدن به مانند یک ماشین دوگانه سوز تبدیل می‌شود که دو نوع سوخت کلی دارد. این دو سوخت عبارتند از:
- کربوهیدرات
- چربی
در حالت عادی بدن کربوهیدرات را برای سوخت و ساز استفاده میکند؛ اما اگر کربوهیدارتی برای سوزاندن در دسترس نباشد به سوختن کتون می‌پردازد.
کتون نوعی مولکول دارای چربی است که بدن در زمان کمبود قند آن را تولید میکند تا انرژی خود را تامین کند. در اصطلاح علمی به این فرایند کتوسیس (Ketosis) گفته می‌شود.
اساس کار رژیم لاغری کتو، نیز همین مکانیزم سوخت و ساز در بدن است. مصرف کربوهیدارت را به 5% می‌رساند، درحالی که میزان مصرف چربی را بالا می‌برد.(منظور چربی های سالم مانند:روغن زیتون؛ روغن نارگیل و... است)
بهترین رژیم لاغری برای افرادی که بیماری‌های سرطانی و یا بیماری صرع دارند، رژیم Ketogenic است؛ زیرا در این افراد قند باعث پیشرفت بیماری می‌شود و در Keto Diet مصرف قند و کربوهیدارت ها به شدت پایین است و مانع از رشد بیماری نیز می‌شود.
سوالات متداول رژیم کتوژنیک
دلیل محبوبیت بالای این رژیم، کاهش وزن سریع آن است. اما اگر این رژیم به صورت اصولی و زیر نظر متخصص رعایت شود، نه تنها باعث تناسب اندام می شود، بلکه از این به بعد لایف استایلی سالم تر و بدنی تنومندتر از قبل دارید.
